در این مقاله راجع به تاریخچه صنعت چاپ و دستگاه های مرتبط با این حوزه صحبت می کنیم. خوب است بدانید که این صنعت برای تایید فرمان های حکومتی مورد استفاده قرار می گرفت و تاریخ ظهور آن در ایران مربوط به زمان هخامنشیان است. اگر می خواهید راجع به واژه چاپ و ورود آن به زبان فارسی بیشتر بدانید باید اتفاقات مربوط به زمان حکومت گیخاتوخان را مرور کنید، در این دوران برای اولین بار پول های کاغذی به چاپ رسیدند که برای تولید آن ها مجبور به استفاده از این واژه در زبان فارسی بودند. در ادامه توضیحات بیشتری در این خصوص خواهیم داد.
تاریخچه صنعت چاپ
همان طور که در مقدمه گفته شد تاریخچه صنعت چاپ به ابتدای قرن 7 هجری باز می گردد و در همین دوران بود که اولین دستگاه چاپ مورد استفاده قرار گرفت، دستگاهی که به وسیله آن حکاکی روی چرم صورت می گرفت. اگر در لغت نامه دهخدا به دنبال این واژه بگردید مشاهده می کنید که ریشه این کلمه از “چهاب” یا “چهابه” بوده است و مربوط به زبان سانسکریت می باشد. ناگفته نماند که فن چاپ توسط آسوریان اختراع شد و این اتفاق در زمانی رخ داد که مهرهایی را بر روی خشت های ساخته شده از گل رس درج می کردند. نام شخصی که حروف را اختراع کرد نیز پی شنگ بود.
پیشینه ای از صنعت چاپ
بیشتر افراد معتقدند که پایه اختراع صنعت چاپ به دوران گوتنبرگ می رسد اما در حقیقت این اختراع مربوط به پیش از این دوران است و می توان در 6 دسته کلی آن را دسته بندی کرد، در ادامه با این 6 دسته بندی آشنا می شوید:
- دوران قبل از تاریخ و ابتدای دوران تاریخی
- بازه زمانی که دوران باستان ها نامیده می شود.
- بازه زمانی که دوران چینی ها نامیده می شود.
- بازه زمانی که دوران هنری نامیده می شود.
- دوران مکانیک
- و مرحله نهایی دوره فتومکانیک
ناگفته نماند که بخش های ذکر شده مربوط به آغاز دوران خط نویسی است و به طور جامع و کلی دسته بندی شده است.
صنعت چاپ و اولین چاپخانه ایران
اگر می خواهید راجع به اولین چاپخانه تاسیس شده در ایران بیشتر بدانید این بخش را مطالعه کنید، در ابتدا خوب است بدانید که اولین چاپخانه در منطقه جلفای اصفهان و در دوران صفویان تاسیس شد، عامل تاسیس این چاپخانه کشیشی هایی بودند که قصد چاپ ذکرهای مربوط به دین مسیحیت را داشتند. اولین چاپ های لاتینی و عربی نیز در زمان نادر شاه افشار و به دست دو خارجی انجام شد، اما دوران عباس میرزای نائب السلطنه زمانی بود که این صنعت به طور جدی در ایران استارت خورد. در واقع عباس میرزا قصد برداشتن گام های بزرگ در زمینه پیشرفت های سیاسی و نظامی داشت و در همین راستا شروع به چاپ کتاب های علمی و همچنین روزنامه هایی کرد که دیگران را آگاه کند و سطح علمی شان را افزایش دهد. بنابراین اولین چاپخانه فعال در ایران چاپ به زبان فارسی و به روش سربی را آغاز کرد.
دستگاه های چاپ جزئی مهم از صنعت چاپ
دستگاه های صنعت چاپ نیز در این بخش معرفی خواهند شد:
- دستگاه های افست ایستاده
- دستگاه های افست خوابیده
- دستگاه های رول
- دستگاه های ورق
- دستگاه چاپ لترس
صنعت چاپ تصویری
پیشینه چاپ تصویری به زمان محمدشاه باز می گردد و اولین کتاب چاپ شده به این روش “لیلی و مجنون” بود، در این کتاب 4 تصویر به چاپ رسیده بود و بعدها کتاب “دیوان فضولی بغدادی” با 20 تصویر به چاپ و در دسترس قرار گرفت. و پس از آن نیز روزنامه های ایرانی به نوبت از تصویرهای چاپی برخوردار شدند. آقا میرزا عبدالمطلب نخستین فرد ایرانی بود که صنعت چاپ تصویری را آموخت، ناگفته نماند که این فرد آموزش دهنده چاپ مصور و یک نقاش ماهر اهل اصفهان بود.
نامگذاری روز ملی به نام صنعت چاپ
با نشان داده شدن اهمیت صنعت چاپ روز 11 اردیبهشت به نام روز ملی این صنعت نام گذاری شد و در تقوم نیز به ثبت رسید.
انواع چاپ از گذشته تا حال
در این بخش به معرفی انواع چاپ از گذشته تا به حال می پردازیم، برای آگاهی بیشتر در این زمینه ادامه مقاله را مطالعه نمایید:
- چاپ سربی
- چاپ سنگی
- چاپ تصویری
- چاپ افست
چاپ افست جزئی مهم از صنعت چاپ
چاپ افست از پرطرفدارترین چاپ های موجود در قرن حاضر است که افراد زیادی را به سمت خود جذب کرده است، در این روش فرورفتگی و برجستگی هایی نیز دیده می شود و کیفیت بسیار مناسبی دارد. این روش چاپ روی کاغذ و مقوا انجام می شود اما امکان پیاده سازی آن روی مقوا نیز وجود دارد. دستگاه های چاپ افست از نظر شکل ظاهری دو دسته هستند که با نام های چاپ خوابیده و چاپ ایستاده شناخته می شوند.
دستگاه افست خوابیده در صنعت چاپ
این نوع دستگاه فقط در کارخانه هایلنبرگ تولید شد و علت نام گذاری آن سیلندرهای سه گانه خوابیده تعبیه شده در دستگاه است، ناگفته نماند که این دستگاه ها از سرعت بالایی برخوردار نیستند.
دستگاه افست ایستاده در چاپ صنعتی
در این نوع دستگاه سیلندرها به صورت عمودی جای گرفته اند به همین دلیل ایستاده نامیده می شود.
